Schrijven: in de praktijk
Hieronder kun je informatie vinden over het taaldomein Schrijven binnen taalbeleid. In de bijlages onderaan dit artikel vind je hulpmiddelen bij schrijven binnen het taalbeleid.
In de netwerken streven we naar taalbeleid waarin ieder taaldomein (mondeling, lezen en schrijven) tot zijn recht komt als deelvaardigheid (1), als onderdeel van andere taaldomeinen (2) en als onderdeel van het algemene leren (3).
1. Het schrijven kan als een aparte deelvaardigheid worden opgevat en aangeboden in de verschillende groepen van de basisschool.
Dat blijkt uit allerlei uitwerkingen in taalmethoden. Wij gaan er van uit dat schrijfonderwijs het meest tot zijn recht komt in betekenisvolle contexten. Deze betekenisvolle contexten worden vooral gevonden als schrijfonderwijs in een functionele context wordt aangeboden, bijvoorbeeld in combinatie met andere vakken. De leerlijn schrijven in een taalmethode kan goed gebruikt worden om instructie op bepaalde vaardigheden aan te bieden. Op deze manier worden lessen uit de taalmethode als een cursorisch uitstapje gebruikt om gedegen instructie te geven op bepaalde onderdelen.
2. Schrijfonderwijs krijgt bij voorkeur een plek in de taal- en zaakvakken. In een rijke taal-leeromgeving zal het schrijfonderwijs op een natuurlijke manier worden voorzien van betekenisvolle contexten. Taalaanbod is belangrijk, taalproductie zo mogelijk nog belangrijker. Leerlingen moeten de kans krijgen ervaringen op te doen als taalgebruikers.
3. Schrijven om te leren. Wanneer het schrijven niet het directe doel van een activiteit is, maar een middel om het leren te ondersteunen. Schrijven structureert, een tekst (bijvoorbeeld notities) kun je bewaren en later weer gebruiken en een tekst kun je aan een ander laten lezen en later weer verbeteren. Schrijven betekent dat leerlingen niet alleen taal produceren (wat op zichzelf al heel belangrijk is), maar ze produceren ook kennis (ervaringen, gevoelens, feiten, een mening etc.).
Schrijven en meertaligheid
- Leerlingen komen overal in en buiten de school in aanraking met geschreven teksten in de verschillende talen.
- Leerlingen hebben een positieve attitude m.b.t. de verschillende talen.
- Leerlingen schrijven zelf in de verschillende talen, afhankelijk van de situatie en de eigen taalachtergrond.
Uitgangspunten van het schrijfonderwijs
- Werken vanuit eigen ervaringen (!)
- Samenhang tussen verschillende taaldomeinen (lezen, mondeling, woordenschat)
- Didactische opbouw in stappen naar schrijven toe (zie bijvoorbeeld ‘taalronde’)
- Variatie groepsgewijs en individueel werken
- Actief taalgebruik door kinderen (het gaat om taalproductie)
- Eerst inhoud, dan techniek (dus: spelling is belangrijk, maar het verhaal komt eerst)
- Eerst praten, dan schrijven, dan weer praten
- Interactie als leerstrategie: hardop denken (= modeling)
- Teksten in versies bespreken
- Iedereen kan leren schrijven: zelfvertrouwen en motivatie
Principes van effectief schrijfonderwijs
- Focus op de inhoud van teksten
- Aandacht verleggen van schrijfproduct naar schrijfproces
- Praten en schrijven steeds afwisselen
- Teksten altijd bespreken, klassikaal en in groepjes
- Ondersteuning in alle fasen van het schrijfproces, door middel van interactie, hardop denken en een stapsgewijze aanpak
- In groep 1-8 een basis leggen en onderhouden van schrijven over ervaringen
- Vanaf groep 5 meer aandacht voor genres en tekstsoorten
- Schrijfopdrachten met duidelijke, genre-gebonden aandachtspunten